Er is waarschijnlijk een bevolkingsgroep die meer schade aan de wereld heeft toegebracht dan welke andere dan ook. Dat ze dat voor elkaar hebben gekregen komt ook doordat heel veel mensen ze geloven. Iets wat nog steeds gebeurt en wat nog steeds voor veel onheil en schade zorgt. Daarom lieve mensen stop met het luisteren naar economen.
‘A tribal clique.’ In het Nederlands zou je misschien eerder ‘sekte’ zeggen als je het hebt over mensen die elkaar eindeloos bevestigen en napraten, mensen die de werkelijkheid langzamerhand uit het oog verloren zijn en niet openstaan voor andere opvattingen. President Christine Lagarde van de Europese Centrale Bank gebruikte een zeker zo stevige term. ‘A tribal clique’ zei ze over de beroepsgroep waar zijzelf al haar hele leven veel mee te maken heeft: economen.
Mirjam de Rijk
Dit is uit mijn hart gegrepen en ik probeer al jaren aan journalisten duidelijk te maken dat ze moeten stoppen om economen een platform te geven, geen econoom uitnodigen aan welke tafel dan ook, luister niet naar wat een econoom te zeggen heeft over menselijk gedrag. Mijn abonnement met de Correspondent heb ik opzegt nadat ze vrijelijk een econoom lieten zeggen dat meer gas oppompen uit Groningen helemaal niet slecht is, sterker nog het was het enige juiste. De NOS stuur ik geregeld een e-mail als er weer een econoom onzin heeft mogen verkopen.
Maar het is vechten tegen de bierkaaien, om onduidelijke redenen blijven economen maar een podium krijgen, zelfs ons landbeleid wordt bepaald met economen. Maar alle economische rampen zijn nooit voorzien door die economen en een werkende oplossing hebben ze ook nog nooit aangedragen. Daarom vandaag een paar economische wetmatigheden en waarom je ze nooit moet geloven en hoe je kunt meehelpen om de wereld beter te maken.
Wetten
Op de middelbare school dacht ik ook nog dat Economie een wetenschap was, een exacte wetenschap, zoals Wis-, Natuur- en Scheikunde. Niks is minder waar, als economie al een wetenschap is dan is het een gamma-variant en een hele slechte. Het komt niet verder dan sociologie en psychologie maar dan als een belabberde variant. Maar ze doen net alsof ze wel een beta-vak zijn.
De wet van vraag en aanbod
Ze bedenken wetten, zoals de wet van behoud van energie of de wet van Archimedes maar het zijn helemaal geen wetten, het zijn verzonnen aannames die soms wel en soms helemaal niet kloppen. Zoals met de “wet” van vraag en aanbod. Dat is helemaal geen wet, dat is “hoe kun je misbruik maken van de omstandigheden”. Er is helemaal geen wetmatigheid of een verplichting om je product duurder te maken als de vraag groter wordt. Maar toch gebruikt iedereen deze kreet en zo denken we allemaal dat het waar is.
Op Wikipedia lees ik:
De vraag naar en het aanbod van economische goederen bepalen ceteris paribus de prijs die ervoor wordt gevraagd.
Vraag en aanbod – Wikipedia
Let op dat “ceteris paribus”, dat betekent “het overige gelijk blijvend”. Da’s handig want in de wereld geldt dat bijna nooit. Je kunt als natuurkundige gerust wat randvoorwaarde stellen voor je wet maar als je in de mensenwereld dat gaat doen dan wordt je “wet” als snel nutteloos.
Dat het ook helemaal geen wet is leerde ik toen ik als portier werkte bij Hotel Karel V. Op een avond was er een stroomstoring in Utrecht en alle treinen konden Utrecht niet meer in of uit. Al snel gingen mensen op zoek naar een plek om te overnachten. Nu zou je denken, hé “vraag en aanbod” dus de prijs voor een kamer moet nu wel omhooggaan. Maar de balie kreeg te horen dat de prijzen gelijk bleven, Karel V ging geen misbruik maken van de stroomstoring en het ongeluk dat deze mensen toeviel. Kijk, dat leren ze dus niet bij de studie economie.
Econometristen
In de jaren ’90 van de vorige eeuw werd het nog erger, De economen hadden dan al wel “wetten” bedacht en soms hadden ze ook een kek grafiekje gemaakt maar nog steeds keken ze jaloers naar de echte exacte wetenschappers, die hadden formules en modellen en data. Dat wilde de economen ook.
En zo kwamen daar de econometristen. Nu leek het zowaar een echte exacte wetenschap en dat hebben we geweten. Want nu werd er gedaan alsof menselijk gedrag in een handig modelletje kon worden gestopt en je kon werkelijk alles voorzien, nee echt waar. Inflatie, rente, de toekomst was nooit meer onzeker, volgens de econometristen en zij die achter deze rattenvangers aanliepen.
Want natuurlijk bleef de wereld onzeker en onvoorspelbaar, alleen al deze eeuw: dot-com-zeepbel (2001), bankencrisis (2008), COVID19 (2020) en hier en daar een oorlog.
Voorspellen en oplossingen
Al eeuwen is duidelijk dat economen niks bijdragen aan deze wereld al proberen ze nog goed om net te doen alsof ze een wetenschap zijn. Elke financiële crisis die niet voorspelt is, is een brevet van onvermogen. Maar het lukt ze ook niet om oplossingen aan te dragen voor eender welk economisch probleem.
Laten we Economie als vak afschaffen en het gewoon een keuzepakket maken van sociologie, want serieus meer is het niet.
“The only function of economic forecasting is to make astrology look respectable”
John Kenneth Galbraith
Journalisten
De pers bestaat uit mensen die nergens echt verstand van hebben maar geleerd hebben hoe ze iets moet verwoorden en dus zijn zij afhankelijk van experts. Helaas luisteren ze te veel en te vaak naar economen. Mijn vuistregel is dan ook elk citaat dat uit de mond van een econoom komt te negeren of om te draaien, grote kans dan het dan wel klopt.
Economen hebben nog een ander trucje bedacht, ga op een heel specifiek onderdeel onzin verkopen. Zeg dat je verstand hebt van huizen of beleggen. Het voordeel voor de econoom is dat zij maar heel weinig hoeft bij te houden en het lijkt alsof je nu een specialist bent op dat gebied.
De gevaarlijkste variant, in mijn ogen, is de Gezondheidseconomie. Want die gaan naar gezondheid kijken vanuit het geld en dat wil je niet. Natuurlijk moet er gekeken worden hoe het geld benut wordt in de gezondheid, maar je moet dat niet vanuit een economisch startpunt doen, tenzij je nog steeds gelooft in de wet van vraag en aanbod.
Ik vraag dan ook aan alle journalisten, alle radio- en tv-redacties om nooit meer een econoom uit te nodigen. Als je wilt weten hoe mensen omgaan met geld vraag een socioloog of een psycholoog maar niet de zwakke broeders der economie.
Geloof nooit een econoom